Ouderbetrokkenheid heeft een positieve invloed op zowel schoolprestaties als het socio-emotioneel welbevinden van kinderen. Ouderbetrokkenheid is echter een heel ruim begrip. Het gaat van ‘betrokken zijn bij het onderwijs en de ontwikkeling van het eigen kind’ tot ‘participatie aan schoolactiviteiten en schoolbeleid’. Deze laatste invulling overstijgt het niveau van het eigen kind.
Er bestaan verschillende modellen om deze verscheidenheid aan ouderbetrokkenheid weer te geven. Hieronder stellen we het participatiehuis voor, een model dat de VCOV en de andere ouderkoepels samen ontwikkelden.
In het participatiehuis zijn de verschillende niveaus van ouderbetrokkenheid terug te vinden: op de horizontale as van ‘mee leven’ tot ‘mee bepalen’; op de verticale as van ‘in relatie tot het eigen kind’ tot ‘in relatie tot de ruimere schoolcontext’. Door verschillende niveaus te combineren, kom je tot een rooster met allerlei types activiteiten. Elke ouder kan zijn of haar vorm van betrokkenheid in één of meerdere hokjes plaatsen.
Belangrijk is dat elke vorm van betrokkenheid zinvol is. Of het nu gaat over papa die vraagt aan zoonlief hoe de toets wiskunde geweest is, of mama die in de ouderraad meedenkt over de manier waarop de communicatie via de schoolagenda verloopt.
Toch is er volgens onderzoek wel een verschil in de effectiviteit van ouderbetrokkenheid: de onderste bouwlaag van het participatiehuis is het meest effectief. Deze laag heeft te maken met het ondersteunen en superviseren van de schooldoelstellingen van het kind. Dit wordt ook wel eens de thuisbetrokkenheid genoemd. Ouders mogen zeker hoge verwachtingen koesteren voor hun kind. Alleen over het meehelpen bij het huiswerk zijn de bevindingen tegenstrijdig. Niet elke vorm van hulp van de ouders is even efficiënt.
Ouderbetrokkenheid die zich enkel situeert in de bovenste bouwlagen van het huis, namelijk aanwezigheid op en participatie aan schoolactiviteiten, is niet voldoende! De ouderwerking kan wel een belangrijke rol spelen door de onderste lagen bij alle ouders van de school te verstevigen. De beslissing van ouders om betrokken te zijn wordt (o.a.) beïnvloed door de mate waarin de school contact zoekt met de ouders. Zo schept zij kansen tot ouderbetrokkenheid.
1. Een warm klimaat 
Geen warm huis zonder een stevig en goed geïsoleerd dak! Net hetzelfde geldt voor participatie. Dit fundament is terug te vinden in de visie en missie van de school. Wordt de betrokkenheid van ouders hoog in het vaandel gedragen?
Hoe welkom zijn ouders op school? Is er aandacht voor drempels die ouderbetrokkenheid in de weg kunnen staan? Scholen kunnen erin slagen om deze te overwinnen door traditionele structuren, opvattingen en initiatieven aan te passen. Een niet-veroordelende of stigmatiserende houding ten opzichte van elke ouder is alvast een voorwaarde.
Een warme visie wordt vertaald in positieve, realistische en duidelijke wederzijdse verwachtingen. Ouders kunnen iets van de school verwachten en de school mag iets van de ouders verwachten.
Dit warm klimaat gaat ook over een positieve benadering van het groeiproces van een leerling (of zelfs over een bekommernis om de vorming van ouders).
Het klimaat en de visie zijn een gedeeld werkpunt van school en ouders.
2. Een betrouwbaar samenwerkingsverhaal 
Geen stabiel huis zonder een stevige bodem! Alles staat of valt met een goede samenwerking en een oprechte vertrouwensrelatie tussen school, ouders én de leerling. Samen, open, constructief, gelijkwaardig en respectvol zijn kernwoorden.
Leraren en ouders dienen elk erkend te worden in hun deskundigheid. Enerzijds is er het vertrouwen in de pedagogische aanpak van de leraar; anderzijds is er de ouder die zijn of haar kind het best kent. Beiden streven ouderbetrokkenheid na vanuit eenzelfde motief: bijdragen aan een goede opvoeding en ontwikkeling van het kind.
Enkel indien de fundamenten stevig zijn, kan het huis elk onweer, elke overstroming of aardbeving – want deze kan je niet voorkomen - succesvol doorstaan.
3. Een kader en structuur om in te vullen
Geen stabiel huis zonder logisch bouwplan! Ook met je ouderwerking kan je ervoor zorgen dat je een duidelijke richting aangeeft en een overzichtelijke werkwijze hebt.
Informele participatie kan verschillende vormen aannemen: oudercomité, vriendenkring, koffiemomenten… Een belangrijk verschil met de formele participatieorganen, ouderraad en schoolraad, is de decretale basis. Zorg dat je goed weet welke juridische structuur de ouderwerking heeft: ouderraad, vzw of feitelijke vereniging. Dit is ondergeschikt aan de inhoud en de kwaliteit als het gaat over het verhogen van de ouderbetrokkenheid, maar wel belangrijk op vlak van verzekering en financiën.
Lees meer in de visietekst ‘ouderbetrokkenheid met participatiehuis als kijkwijzer’ van de drie ouderkoepels.
Het partnerschapsmodel is een complementair model aan het participatiehuis. Het legt een aantal andere accenten, waaronder de dynamiek tussen ouder, school en leerling. De kern van deze driehoek is de kerntaak van het onderwijs: nl. onderwijs verstrekken. Dit loopt slechts vlot wanneer de drie zijden, of de onderlinge relaties, overal goed zitten.
De initiatiefnemer om ervoor te zorgen dat de relaties goed zitten, is de school. Zij moet kansen creëren voor een goede samenwerking tussen de drie actoren ouder, school en leerling. Om dit te benadrukken, gebruikt Jan De Mets de term 'partnerschap'. De term 'ouderbetrokkenheid' kan namelijk verkeerdelijk de indruk wekken dat het initiatief enkel van de ouders moet uitgaan. De relatie ouders, school (en leerling) is echter allesbehalve eenrichtingsverkeer; net de wederkerigheid en evenwaardigheid zijn erg belangrijk.
Het partnerschapsmodel legt ook de nadruk op het expliciteren van de wederzijdse verwachtingen. Al te vaak wordt er vanuit gegaan dat ouders weten wat van hen verwacht wordt, maar is dat wel zo? Weet elke ouder wat zijn/haar rol is bij het huiswerk? Weet elke ouder waarom het oudercontact belangrijk is?...
| Bekijk hier het participatiehuis met in elke kamer voorbeelden die het partnerschap illustreren. |