Ouderwerken in het secundair onderwijs

Hoe krijg je ouders in het secundair onderwijs (SO) op school? Hoe maak je de secundaire school en haar ouderwerking toegankelijk voor alle ouders? Hoe kan je er inhoudelijk werken? Hoe kan de ouderwerking in het SO de stem van alle ouders vertegenwoordigen? ... Veel secundaire scholen en hun ouderwerking worstelen met deze vragen. Jammer genoeg zijn er geen pasklare antwoorden. Elke school en ouderwerking moet blijvend op zoek gaan naar wat werkt in de eigen lokale context. Maar gelukkig kunnen we je wel inspireren met tips en succesvolle acties van secundaire scholen! Heeft jouw ouderwerking ook unieke acties en ideeën? Laat het ons weten via info@vcov.be.

Nog meer inspiratie vind je in de brochure 'Samen school maken in het secundair onderwijs'. 

Ouders zullen sneller meehelpen of meedenken op school, wanneer ze zich welkom voelen. De formele contactmomenten, zoals het inschrijvingsmoment en het oudercontact, maar ook de informele contactmomenten zijn belangrijk. Ze verhogen de kans dat leraren en ouders elkaar leren kennen en een vertrouwensband krijgen. En ze zorgen ervoor dat ‘school’ een positieve connotatie krijgt bij ouders. Zo wordt de basis gevormd waarop ouderbetrokkenheid en -participatie kan groeien.

Informele contacten zijn in het SO minder evident. Ouders komen niet meer tot aan de schoolpoort en de afstand tussen woonplaats en school is groter. Toch zijn er ook in het SO momenten waarop veel ouders naar school komen, bijv. feesten, opendeur- of openklasdagen, oudercontacten... Deze momenten kan de ouderwerking aangrijpen om ouders te verwelkomen met een drankje en een informele babbel.

Voorbeelden van succesactiviteiten:

• Nodig ouders uit op toonmomenten en openklasdagen zodat ze de klas beter leren kennen en hun kind zien schitteren aan de computers, schrijnwerkerij, tuinbouwserre, (taal)labo, naaimachine, verzorgingseenheid, schoolrestaurant...
• Zet je schooldeuren open en toon dat je school leeft:

- laat de leerlingen het onthaal verzorgen;
- vraag de leden van de ouderwerking als privégids mee te gaan tijdens de rondleiding(en) op school. Praat als gids voor de ouders ook over welbevinden, sfeer, betrokkenheid en participatie op school.
- laat de leerlingen nieuwe (kandidaat-)leerlingen verwelkomen. Zij leggen het best uit waarom ze voor een bepaalde richting kozen en wat de nieuwe leerlingen kunnen verwachten.

Ouderwerkingen helpen niet alleen bij schoolactiviteiten, maar organiseren ook zelf ontmoetings- en/of opbrengstactiviteiten. Volgende 'klassiekers' lokken (meestal) veel volk en kunnen ook op financieel vlak winst opleveren:

• een quiz,
• fuif of smulfestijn,
• een gezelschapsspellenmiddag,
• een kaart-, kien- of bingoavond,
• een tweedehandsmarkt,
• een kerst- of lentemarkt met door de leerlingen gemaakte cadeautjes,
• een ‘vrij podium’ waar de leerlingen voor hun (groot)ouders optreden,
• een sportactiviteit voor leerlingen en ouders, bijv. mountainbike rit, wandel- en fietszoektocht, dansinitiatie...

Er zijn ook praktijkvoorbeelden van meer bijzondere ontmoetingsactiviteiten voor ouders:

• info- of terugkomavond over een studiereis om de leerlingen en hun ouders vooraf te informeren, of nadien om foto’s en herinneringen aan de reis te delen;
• bietentocht: een themawandeling in de schoolomgeving waarbij de deelnemers op verschillende locaties getrakteerd worden op een hapje, een drankje, een verhaal of toneeltje;
• sociale en culturele activiteiten georganiseerd door een moedervereniging: speciaal voor mama’s van kleuters tot pubers van één school of scholengroep, bijv. voordrachten, bijeenkomsten, culturele uitstappen...
• stille wandeling rond Allerheiligen, (mis)vieringen op school openstellen voor ouders...     
     
  

2.1 Ouders en leerlingen informeren

Gebruik niet één maar zoveel mogelijk communicatiekanalen om ouders te bereiken: brief, flyer, e-mail, infobord aan schoolpoort, affiches, schoolwebsite, elektronisch leerplatform, sociale media, persoonlijk aanspreken, schoolpoortcontacten, gsm/sms, klas- of graadouders, ombudsouder, lokale pers, schoolblog, huisbezoek…

Zorg ervoor dat je boodschap helder is. Staat er geen onderwijsjargon in? Zijn de zinnen actief geformuleerd, kort en duidelijk? Er zijn verschillende manieren om informatie toegankelijk te maken voor anderstalige of taalarme ouders: brieven vertalen, pictogrammen gebruiken, tolken of brugfiguren inzetten, lessen Nederlands op school organiseren, mondeling toelichten…
Stel de ouderwerking voor via een aantrekkelijke infostand tijdens momenten waarop er veel ouders op school zijn, bijv. de opendeurdag of het oudercontact.

Je kan ouders ook informeren via een infoavond op school. Kies een concreet thema en werk voor de organisatie samen met andere ouderraden, scholen of partners. Heel wat ouderraden uit het secundair onderwijs organiseren infoavonden over:

• de opvoeding en de leefwereld van jongeren, bijv. veilig online, omgaan met nieuwe media, gaming, sexting, (cyber)pesten, tieners opvoeden, coachen en motiveren van jongeren, omgaan met rouw en verlies, faalangst en stress bij tieners, weerbaarheid bij jongeren, jongeren en alcohol/drugs, vakantiewerk en studentenjobs, financieel opvoeden... Een infoavond aanvragen kan via de website van de VCOV.
• de school- en klaswerking, bijv. studiekeuze- en aanbod, STEM (science, technology, engineering, mathematics), CLIL (content language integrated learning of lessen in een andere taal), leren leren,  starten in het SO, studeren na het SO, studentenjobs of werken na het SO, zorg en gelijke kansen op school, smartschool voor ouders, aanmelden en inschrijven in een school, organisatie van het onderwijs en de school.

Ouders en/of leerlingen richten ook educatieve en praktijkgerichte cursussen of activiteiten in, bijv.

• een cursus ‘taal en ouderbetrokkenheid’: ouders werken aan hun taalvaardigheid en vergroten hun betrokkenheid bij het leren en de school van hun kind;
• een beroepenbeurs voor de laatstejaars waar ouders en oud-leerlingen vertellen over hun studiekeuze en hun beroep;
• een praktische cursus ‘begeleiden naar een rijbewijs’ voor ouders die, via vrije begeleiding, hun zoon of dochter voorbereiden op het rijexamen;
• een cursus ‘snoeien in de tuin’ waar leerlingen en leerkracht(en) ‘tuinbouw’ snoeimethodes en tuinverzorging aanleren aan ouders;
• ‘Komen eten’ waarbij de leerlingen sociale technische wetenschappen, in het kader van de geïntegreerde proef (GIP), een menu klaarmaken voor en presenteren aan hun ouders;
• een ‘verwendag’ waar leerlingen uit de afdelingen ‘haarzorg’ en ‘schoonheidsverzorging’  ouders verwennen met een massage en brushing, voetverzorging, manicure en gelaatsverzorging;
• een ‘fietsherstelatelier’ op school waar leerlingen en ouders leren om zelf eenvoudige herstellingen aan hun fiets uit te voeren;
• een bezoek aan de stageplaats van de leerlingen, bijv. tijdens de openbedrijvendag.

Daarnaast organiseren ze ook activiteiten voor de leerlingen, bijv.

• een taalbad: in samenwerking met een leraar Frans en een Waalse school organiseert een ouderraad een uitwisselingsproject om de leerlingen tijdens de schoolvakanties Frans te leren;
• een cursus ‘Koken op Kot’ om de leerlingen van de derde graad voor te bereiden op het kotleven: tijdens de kooklessen, na de lesuren in de schoolkeukens, leren Poperingse leerlingen enkele basisgerechten bereiden;
• fietspool naar school: een ouderraad uit Brugge organiseert jaarlijks op de eerste schooldag een fietspool voor de (nieuwe) leerlingen;
• verkeersveilige dag op school voor de leerlingen en een infoavond voor hun ouders.

2.2 Communiceren met alle ouders

Naast informeren is communiceren met alle ouders een kerntaak van ouderwerkingen. Zowel de school- als de ouderraad heeft decretaal een communicatie- en informatieplicht over haar activiteiten en standpunten tegenover al het personeel, alle leerlingen en alle ouders. Een ouderraad is vrij om te kiezen hoe ze deze communicatieplicht vervult. Dit wordt opgenomen in het huishoudelijk reglement. Er kan ook in vermeld worden hoe de communicatie zo duidelijk mogelijk gemaakt wordt voor alle ouders. Wordt er gewerkt met herkenbaar briefpapier en pictogrammen, brugfiguren of tolken… ?
 
Inspiratie nodig? Lees dan zeker de 5 communicatiehacks voor beter betrokken ouders op de website van Klasse.   

Communiceren is ook de stem van ouders horen over de schoolwerking en het schoolbeleid. Informele ouderactiviteiten kan je benutten om de thema’s die op de ouderraad/schoolraad aan bod komen, te bespreken.

• Bespreek het verslag van de ouderraad met de ouders op het koffiemoment. Laat ouders meedenken en ideeën geven rond knelpunten.
• Organiseer een oudercafé waar ouders hun bekommernissen en verwachtingen kunnen geven. Bijv. tijdens het oudercafé over ‘gelijke kansen’ bespreken de leerlingen, leraren en ouders samen de prioriteiten van het gelijke kansenbeleid van de school.
• Richt een gezellige praathoek in tijdens het oudercontact. Bied ouders die wachten een (gratis) drankje aan en maak tijd om in gesprek te gaan en hen te beluisteren. Stel ook de ouderwerking voor en pols of ze zin hebben om toe te treden of te helpen.
• De ouderraad trakteert alle ouders en leerlingen tijdens de rapportavond op een glaasje en een leuke babbel.

Zo kan het ook! Enkele unieke praktijkvoorbeelden:

• Communiceren via de schoolagenda (Technisch Instituut Don Bosco Helchteren): ouders moeten naar het oudercontact komen om het rapport en de agenda van hun kind op te halen. De klasleerkracht toont aan de ouders hoe ze de agenda best gebruiken, met als resultaat een grotere deelname aan het oudercontact en een betere opvolging van de schoolagenda’s door de ouders.
• Klasouders (Sint-Romboutcollege Mechelen): de klasouders, leden van de ouderraad, zijn het aanspreekpunt voor alle ouders van de klas. De ouders kunnen hen contacteren als ze vragen of opmerkingen hebben. Bij persoonlijke vragen over hun kind verwijst de klasouder naar iemand van het schoolteam. Vragen over het schoolbeleid legt de klasouder voor aan de directeur en op de vergadering van de ouderraad.  
   
  

Samen school maken is meer dan enkel feesten en informeren. Om tot een gedragen schoolbeleid te komen, is het belangrijk dat ouders mee nadenken en participeren op school. Let er op dat alle ouders hun stem kunnen laten horen. Een ouderwerking moet alle ouders vertegenwoordigen en streven naar een representatieve samenstelling.

Alle ouders op school bevragen? Zo doen anderen het!   

• Gebruik de VCOV-enquêtes om de ouders en het schoolteam te bevragen over de ouderwerking.
• Vraag aan de leerkrachten waarover ze de mening van ouders willen kennen en bespreek hun verwachtingen op de ouder- en schoolraad.
• Bedenk originele acties om ouders te bevragen, bijv.
   - Stemmen met snoep: laat de ouders kiezen uit 2 voorstellen door een snoeppapiertje in de doos van hun keuze te deponeren.
   - Laat alle leden van de ouderwerking mee bepalen waar de opbrengst van een activiteit aan besteed wordt. Zet bijv. 3 bokalen voor 3 opbrengstdoelen, geef alle ouders een 20-tal knikkers die ze over de 3 bokalen mogen verdelen.
   - Brainstorm aan de hand van posters: schrijf de verschillende ideeën op posters. Alle deelnemers mogen post-its kleven bij de ideeën die ze waardevol vinden.
• Bewaar het open karakter van de ouderraad en schoolraad. Organiseer regelmatig ‘open vergaderingen’, zo krijgen alle ouders de kans om éénmalig naar de ouderraad te komen als een thema hen interesseert of als ze een bekommernis willen voorleggen.
• Werk thematisch rond afgebakende projecten. Werkgroepen waarin ouders bepaalde activiteiten of thema’s uitwerken, hebben een open karakter. Ouders kunnen zich engageren voor één welbepaald thema. Veel voorkomende werkgroepen in het SO zijn: verkeer, cultuur en vorming, graadondersteuning, evenementen, communicatie en website, diversiteit, schoolraad, preventie en aanpak van spijbelen en vroegtijdige schooluitval, onderwijsactualiteit zoals M-decreet, flexibele leerwegen op school, duaal leren, leerlingenbegeleiding op school...

Praktijkvoorbeelden waar ouders actief meewerken aan een leerling- en oudervriendelijk beleid op school:

• Werkgroep ‘onderwijskosten in de outlook’ (OKIDO) (VTI Diksmuide): OKIDO is een werkgroep rond kostenbeheersing in een nijverheidtechnische school. Leraren, leerlingen, ouders en directie(s) denken na hoe men dezelfde onderwijskwaliteit kan bieden voor minder geld. Samen zoekt men creatieve en betaalbare oplossingen om het behalen van een diploma of getuigschrift voor iedereen betaalbaar te maken.
• Via klankbordgroepen naar een pestbeleid op school (College O.-L.-V.- ten - Doorn Eeklo): leerlingen, (zorg)leraren, CLB-medewerkers, ouders en directie(s) werkten samen een pestbeleid uit op maat van de school.
• Alle ouders bevragen (Sint-Pieterscollege Leuven): via bevragingen en overleg op de schoolraad wordt er rekening gehouden met de mening van alle partners op school. Alle ouders worden bevraagd, ook de doelgroepouders.

Tips om moeilijk bereikbare en/of kwetsbare ouders te bevragen:

- maak een eenvoudige, kortere versie van de enquête;
- splits de bevraging op, zodat ze korter en concreter wordt;
- bevraag de ouders rond één thema van het schoolleven;
- geef de ouders de kans om de bevraging samen met een leraar of vrijwilliger in te vullen;
- plan een mini-enquête op een moment dat er veel ouders op school zijn. Zo kan je er een woordje uitleg bij geven en ouders helpen om de enquête in te vullen;
- organiseer een focusgroep met doelgroepouders. Zoek hiervoor de hulp van buurtwerkingen, brugfiguren, welzijnsorganisaties…

• Werkgroep kansarmoede op school (De Helix Maasmechelen): in deze werkgroep denken ouders mee over bijv. de formulering van brieven aan ouders die de schoolrekening niet betalen. Ze werken ook samen met de bibliotheek om een stille ruimte te creëren waar leerlingen hun lessen en taken kunnen maken en voorbereiden.

Onderwijs is zoveel meer dan enkel lesgeven. De praktische hulp van (groot)ouders is heel welkom op school. Ouders steken graag een handje toe, zeker als je hen aanspreekt op hun talenten of hobby’s. Gebruik de hulpcheque om ouders te vragen of en wanneer ze willen meehelpen op school.

Ouders ondersteunen de school door bijv.

• te helpen bij de boekenverkoop/verhuur op school;
• een ‘spe(e)lkamer’ in te richten met bijv. een biljart, striphoek, gezelschapsspelen;
• educatieve middagactiviteit(en) voor de leerlingen in te richten, bijv. muziek-/schaakles op school;
• de schoolbibliotheek open te houden;
• een ouderkamer in te richten;
• mede toezicht houden bij schoolactiviteiten en uitstappen;
• acties te organiseren in het kader van de ‘dag van de leerkracht’ en ‘de dag van de ouder’;
• te trakteren met lekkers voor alle leerlingen en leraren op de eerste schooldag;
• te helpen bij feestelijkheden op school bijv. 100-dagen, schoolfeest;
• te helpen bij de realisatie van een MOS-project (Milieu Op School);
• acties te organiseren in het kader van de brede school...

Ook de financiële steun van de ouderwerking wordt gewaardeerd om de leerlingen die extra’s te geven die niet met de reguliere werkingsmiddelen van de school bekostigd kunnen worden. Denk maar aan randanimatie voor de 100-dagen, schoolfietsen, een sociaal fonds om alle leerlingen mee op uitstap te laten gaan…