Zoeken
Migratie
Migratie kan een positief verhaal zijn, maar kan ook een negatief verhaal zijn. Er zijn klassieke immigratiestatuten, waarbij mensen migreren omwille van bijvoorbeeld werk, familie of studie. Er zijn ook beschermingsstatuten, waarbij mensen migreren omwille van overmachtssituaties, bijvoorbeeld omwille van internationale bescherming (asiel), omwille van medische redenen, als slachtoffer van mensenhandel, …
Om in België te kunnen verblijven, moet je voldoen aan de verblijfsvoorwaarden. De verblijfsvoorwaarden zijn verschillend voor Unieburgers (mensen afkomstig uit de Europese Unie) en derdelanders (mensen afkomstig van buiten de Europese Unie). Mensen kunnen om verschillende redenen niet voldoen aan de verblijfsvoorwaarden. Op dat moment noemen we hen mensen zonder wettig verblijf. Onder hen bevinden zich ook kinderen zonder wettig verblijf.
Elk kind heeft recht op onderwijs. Dat vinden we niet enkel terug in de Leerplichtwet, maar ook in diverse internationale verdragen, waaronder het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Kinderen zonder wettig verblijf hebben dus óók recht op onderwijs, sterker nog: zij moeten voldoen aan de leerplicht. Dat maakt dat ouders verplichtingen hebben, ook al hebben zij geen wettig verblijfsrecht. Een school kan een leerling zonder wettig verblijf niet weigeren.
Een school weet niet altijd of er onder de ingeschreven leerlingen ook leerlingen zonder wettig verblijf zijn. Een inschrijving in een school kan bijvoorbeeld gebeurd zijn toen de leerling nog wel een wettig verblijf had. Bovendien lopen kinderen en hun ouders zonder wettig verblijf niet te koop met deze informatie: zij zijn doorgaans zeer terughoudend, voorzichtig en vaak ook angstig.
Vandaag de dag lijken we overal onze identiteitskaart voor nodig te hebben. Als je niet wettig in ons land verblijft, loop je tegen heel wat zaken op. In onderwijscontext levert het dikwijls heel wat vragen op, die we hieronder overlopen.
- Mogen we mensen zonder wettig verblijf helpen?
In de wet staat dat je personen zonder wettig verblijf niet mag helpen het land binnen te komen, in het land te verblijven of door te reizen (Art. 77, lid 1, Vw.). Er staat echter vermeld dat dit niet van toepassing is indien de hulp voornamelijk om humanitaire overwegingen verleend wordt. (Art. 77, lid 2, Vrw.).
Vrijwilligers, leerkrachten, sociaal professionals, … plegen dus geen strafbare feiten.
- Hoe kan een school een kind zonder identiteitskaart inschrijven?
Indien een kind geen ID-documenten heeft, dan moet het kind aanwezig zijn bij de inschrijving. Een inschrijving kan vervolgens gebeuren zonder ID-document. Wil je een kind zonder wettig verblijf (digitaal) aanmelden dan heb je in de digitale toepassingen vaak een ID-document nodig. Neem contact op met de initiatiefnemer van de aanmeldprocedure, die kan je verder op weg helpen.
- Kan een leerling zonder wettig verblijf een diploma behalen?
Ja. Elk kind dat op regelmatige wijze de lessen heeft gevolgd en op het einde van de studieperiode geslaagd is, krijgt een getuigschrift/diploma. Ook het behalen van een studiebekrachtiging via de Examencommissie is mogelijk.
- Moet de school de aanwezigheid van leerlingen zonder wettig verblijf melden bij de politie of de Dienst Vreemdelingenzaken?
Nee. Zelfs als de school weet dat het een leerling zonder wettig verblijf betreft, moet de aanwezigheid niet gemeld worden. Hier zijn duidelijke afspraken over gemaakt. De vreemdelingen- of politiediensten zullen de kinderen zonder wettig verblijf niet opsporen via de scholen.
- Kunnen kinderen zonder wettig verblijf uitgewezen worden tijdens het schooljaar?
Ja, dat kan. De impact kan wel groot zijn, zeker als er veel ruchtbaarheid aan de uitwijzing wordt gegeven. In sommige situaties kan er een tijdelijke opschorting van uitwijzing door de Dienst Vreemdelingenzaken worden gegeven. Zo kunnen de schoolgaande kinderen in sommige gevallen toch hun schooljaar nog afmaken voordat zij het land moeten verlaten.
- Kunnen leerlingen zonder wettig verblijf op school opgepakt worden?
Nee. Kinderen zonder wettig verblijf oppakken met het oog op verwijdering kan enkel voor of na de onderwijstijd. Strikt genomen kan het dus wel op weg van en naar school, maar in 2017 verklaarde de Staatssecretaris dat dat niet kan. Kinderen opwachten aan de schoolpoort wordt sterk afgeraden, tenzij de ouders hun kinderen zelf niet meer kunnen afhalen of het gevaar bestaat dat de kinderen worden achtergelaten op school. In dat geval zijn er wel basisregels: de vreemdelingen- of politiediensten treden op in burger met legitimatie, de schooldirectie wordt ingelicht en betrokken, een familielid moet het kind vergezellen of -indien dat niet kan- een tolk en de politie vangt het gezin op op een plaats die aangepast is aan de behoeften van gezinnen met kinderen.
Als een leerling niet meer naar school komt ten gevolge van repatriëring, dan licht de Dienst Vreemdelingenzaken de school daarover in.
- Kan een leerling zonder wettig verblijf mee op schooluitstap?
Zolang de uitstap plaatsvindt in het binnenland kan de leerling mee op schooluitstap. Schooluitstappen behoren tot de onderwijstijd. Een leerling zonder wettig verblijf kan niet mee op schooluitstap naar het buitenland. De leerling beschikt immers niet over de noodzakelijke reisdocumenten.
- Kan een leerling zonder wettig verblijf op stage?
Ja, dat kan. Als een leerling een verplichte stage moet doen, dan is de leerling vrijgesteld van een arbeiderskaart (= vergunning voor derdelanders om te mogen werken). Een wettig verblijf hebben is geen voorwaarde, er geldt geen leeftijdsbeperking en een werkgever moet geen toelating vragen.
In de praktijk lopen leerlingen zonder wettig verblijf soms wel tegen moeilijkheden aan in de stage. Er wordt bijvoorbeeld wel eens een identiteitskaart gevraagd om een toegangspas voor een bedrijfsgebouw te maken. In zulke gevallen mag de school de stageplaats zeker op de hoogte brengen van de regelgeving. Indien nodig kan de school beroep doen op de onderwijskoepel om zich hierbij te laten ondersteunen.
- Mag een leerling zonder wettig verblijf deeltijds leren/werken, of een duale opleiding doen?
Ja, dat mag. Deze leerlingen zijn vrijgesteld van een arbeiderskaart. In tegenstelling tot de verplichte stages in een voltijdse niet-duale studierichting, gelden er wel voorwaarden. De opleiding van de leerling moet gestart zijn voordat de leerling 18 jaar werd. Vervolgens is er een vrijstelling gedurende de gehele opleiding, maar de opleiding moet dan wel beperkt zijn tot dezelfde studierichting. Na de 18de verjaardag overschakelen naar een andere duale studierichting kan dus niet.
- Hebben kinderen zonder wettig verblijf recht op (financiële) toeslagen?
Nee, er is geen principieel recht op toeslagen zoals de vroegere schooltoelage, de kinderopvangtoeslag en de kleutertoeslag. De Vlaamse regering kan wel algemene vrijstellingen bepalen.
November, 2023