Zoeken
Misschien kan je je de ‘speelkoer’ uit je schooljaren nog voor de geest halen? Het eentonige plein van betontegels, begrensd door de schoolgebouwen en een hek, typeert al generaties lang de Vlaamse scholen. Tegenwoordig wordt er zo veel mogelijk aandacht besteed aan schoolspeelplaatsen ‘nieuwe stijl’: groen en avontuurlijk!
Dit onderwerp ligt ook ouders nauw aan het hart. Ouders vinden het belangrijk dat hun kinderen zich kunnen uitleven tijdens de speeltijd. Of net tot rust kunnen komen. Onderzoek wees uit dat een avontuurlijke en natuurrijke speelplaats tal van positieve effecten heeft: minder ongelukken, meer speelkansen, minder negatief gedrag zoals pesten… Reden te meer om die speelplaats dus eens een grondige facelift te geven.
De schoolspeelplaats (her)aanleggen doe je niet op één dag! Het is een veelzijdig en (veelal) langdurig project waar diverse partners (schoolteam, leerlingen en ouders) aan kunnen samenwerken.
Er zijn veel redenen om te kiezen voor een groene en veelzijdige schoolspeelplaats. Het staat vast dat we kinderen en jongeren ernstig tekort doen met enkel een grijze betonstenen schoolspeelplaats. Het is dringend tijd voor meer natuur, avontuur en variatie.
We zetten een aantal argumenten op een rij:
• Gezondheid: Groene speelruimte zet kinderen aan tot beweging, stimuleert veelzijdige ontwikkeling van motorische vaardigheden en een betere lichamelijke conditie.
• Welbevinden: Op groene schoolspeelplaatsen wordt minder gepest. Iedereen vindt er wel wat te doen en verveelt zich minder in de pauzes. De leerlingen voelen zich gelukkiger.
• Educatie: Een groene schoolspeelplaats is er niet alleen voor de ‘fun’, er is ook ontzettend veel te leren. Kinderen leren er spontaan de natuur kennen, en hun eigen grenzen. Maar ook lessen wiskunde, drama, biologie of kunst hebben baat bij een goed gebruik van de groene buitenruimte.
• Sociale vaardigheden: Wanneer kinderen buiten hun eigen plek en vrienden vinden, ontwikkelen ze sterke sociale vaardigheden en smeden er vriendschappen voor het leven. Hun creativiteit, organisatietalent en samenspel wordt er uitgedaagd.
• Biodiversiteit: Elke schoolspeelplaats kan een verscheidenheid aan planten en dieren herbergen en zo een steentje bijdragen tot het behoud van onze biodiversiteit.
• Engagement en burgerzin: Door kinderen en jongeren actief te betrekken bij de (her)inrichting van hun buitenruimte, hen de kans te geven er samen aan te bouwen en er hun plek van te maken, ondervinden zij dat ze zelf iets kunnen bijdragen aan hun leefomgeving. Zo ontkiemt actief burgerschap.
• Positieve effecten voor de buurt: Een groene (speel)ruimte verbetert de leefkwaliteit in de buurt: de luchtkwaliteit, temperatuur, geluidshinder... Is de speelplaats ook toegankelijk voor de buurt, dan kan ze een motor worden voor ontmoeting, sociale contacten en een collectieve verantwoordelijkheidszin.
2.1 Praat met de directie, de ouder- en schoolraad
Alles wat je als ouderwerking wil doen, doe je best met medeweten én in samenspraak met het schoolbestuur. Het schoolbestuur draagt namelijk de eindverantwoordelijkheid en staat in voor de veiligheid van de infrastructuur. Plaats het project ook op de agenda van de ouder- en schoolraad. Het welzijns-, veiligheids- en gezondheidsbeleid van een school is een overlegthema van de schoolraad.
2.2 Een visie/concept vormgeven doe je samen
Mogelijk kan er gekozen worden om een werkgroep te vormen die het project in goede banen zal leiden. Om deze werkgroep samen te stellen moet er nagedacht worden over wie er te maken heeft met het veranderen van de schoolspeelplaats: het schoolbestuur, de directie, het personeel, de ouders, de leerlingen… Allen hebben zij belang bij een kindvriendelijke, uitdagende speelplaats.
Het is goed om samen enkele basisuitgangspunten te bespreken en de ‘neuzen in dezelfde richting te zetten’. We selecteerden 10 basisuitgangspunten voor een succesvol (school)speelplein:
1. Participatie: Bij de start van de planontwikkeling is participatie van meerdere partijen essentieel. Bijv. Picto-play is een methodiek, ontwikkeld door Kind en Samenleving, om kinderen en jongeren publieke (speel)ruimte te laten ontwerpen. Vraag ook aan de leerkrachten en de ouders om hun droomspeelplaats uit te tekenen.
2. Beheer en organisatie: Een goed plan voor het beheer is een noodzaak om de speelplaats tot een succes te maken. Houd altijd rekening met het beschikbare budget.
3. Profielkeuze: Een goede inrichting van een schoolplein hangt samen met een visie op het buitenspelen.
4. Zonering: Met verschillende activiteitenzones ontstaat een heldere organisatie, waarbij de kinderen en jongeren elkaar zo min mogelijk storen.
- zone voor balspelen (competitie)
- zone voor andere speelvormen (bewegen)
- een plek om te zitten en te praten (rust)
Maak keuzes in het welzijn van alle leerlingen, bijv.
- Snoezelspeelplaats voor kleuters of voor kinderen met een beperking. Snoezelen is een samentrekking van snuffelen en doezelen. Voor jonge kleuters of kinderen met een beperking is geborgenheid vaak nog erg belangrijk en is snoezelen een heerlijke manier om te ontspannen. Ontwerp daarom een snoezelspeelplaats waar kinderen kunnen ontstressen, rust ervaren en genieten van hun zintuigen: voelen, ruiken, zien, horen en proeven.
- Prikkelarme speelplaats voor kinderen met autisme. Voor kinderen met autisme of emotionele en gedragsproblemen is de speeltijd vaak een heel moeilijk moment. De vrijheid van de speeltijd zorgt voor minder gestructureerde situaties en is vaak geen ontspanning. Je kan er voor kiezen om een stuk van de speelplaats voor hen ‘prikkelarm’ in te richten: een rustig, aangenaam plekje waar kinderen in een huisje, een tuintje, met diertjes… tot rust kunnen komen.
5. Bezonning en beschutting: Bij nieuwbouw dient de ligging al op stedenbouwkundig niveau aandacht te krijgen.
6. Connectie openbare ruimte: Het schoolplein heeft in potentie een publieke rol in de wijk, ook na schooltijd. Daarvoor is een goede overgang nodig tussen het plein en de openbare ruimte.
7. Ruimtelijke differentiatie: De verschillende leeftijdsgroepen in kleuter, lager en secundair, kennen andere behoeftes qua bewegingsdrang, geborgenheid en uitdaging.
8. Veiligheid en toegankelijkheid: Ontwerp het plein zo dat kinderen er veilig kunnen spelen.
9. Oppervlakte en verharding: Het materiaal van de ondergrond heeft een grote invloed op de spel- en bewegingsmogelijkheden en het karakter van het plein.
10. Inrichting en toestellen: Bouwkundige of landschappelijke inrichtingselementen vergroten de uitdaging en daarmee het gevarieerde speelgedrag.
Probeer als ouderwerking het ‘gouden evenwicht’ te bewandelen tussen het mandaat van de school en de eigen ideeën. Het is ook erg belangrijk dat zo veel mogelijk leerkrachten als ouders dit project beleven als iets dat hun kinderen ten goede komt.
2.3 Aan de slag!
Meer natuur en uitdaging op de speelplaats op je school, graag, maar hoe begin je eraan? 'Pimp je Speelplaats' zet je op weg met een uitgebreid stappenplan, praktische methodieken, tips rond veiligheid, weetjes over subsidies en ideeën over inrichting.
Ga op zoek naar partners!
• Gebruik de vele talenten van ouders en leerkrachten van de school. Waar mensen in hun professionele leven mee bezig zijn, kan van onschatbare waarde zijn voor de school: ga hiernaar op zoek en zorg voor een stevig netwerk. Zo kan de school ook een smak geld besparen.
• Maak gebruik van de ondersteuning en de knowhow van anderen: neem eens een kijkje in een andere school, vraag de leerlingen van de technische scholen om banken of ander materiaal te maken, vraag de leerlingen (van de kunstacademie) om muurschilderingen te maken…
• Vraag de gemeente op welke manier ze de school kan steunen bij dit vernieuwingsproject. De gemeente kan bijv. financieel ondersteunen of gratis diensten aanbieden zoals de hulp van de gemeentelijke groendienst bij het aanplanten van de moestuin…
Vanuit meerdere beleidsdomeinen bestaan er subsidiemogelijkheden voor groene speelpleinen:
• Werken aan een speelplaats kunnen door AGIOn, het Agentschap voor Infrastructuur in het Onderwijs, gesubsidieerd worden. Het louter inrichten van een speelplaats is niet subsidiabel, wel als het gekoppeld is aan de heraanleg of nieuwbouw van de speelplaats.
• De vroegere projectoproepen van ‘Pimp je speelplaats’ zijn helaas stopgezet. Gelukkig ontstaan steeds meer provinciale en stedelijke initiatieven die financiële ondersteuning aanbieden aan scholen. Op de website mosvlaanderen.be staat een overzicht van de actuele subsidiekanalen. Je vindt ook tips voor fondsen en subsidies op springzaad.be.
Creëer gedragenheid bij alle betrokkenen. Het is belangrijk om doorheen het hele proces alle betrokkenen regelmatig te informeren over de ontwikkelingen. Betrek de leerlingen actief: een mascotte is handig om in de klas met het project bezig te zijn, zodat stap voor stap kan verteld worden wat de plannen zijn en wat er gebeurd is.
Neem niet teveel hooi op je vork: deel alles op in kleine stapjes, verdeel de taken over het hele team en zorg voor goede coördinatie en opvolging. Je kan bijv. meerdere werkgroepen oprichten met elk een opdracht:
• De ‘technische’ werkgroep tekent het plan uit en zorgt voor de materialen.
• De werkgroep ‘sponsoring’ zoekt en onderhoudt contacten met de (lokale) sponsors.
• De werkgroep ‘communicatie’ lanceert een oproep naar helpende handen, nodigt uit op de ‘klusdagen’, schrijft artikels over de werkzaamheden en plaatst ze op de schoolwebsite en in ouderkrant…
• De werkgroep ‘financiën’ houdt het budget in balans en vraagt subsidies aan.
• De werkgroep ‘helpende handen’ (ver)zorgt (voor) ‘de helpende handen’. Bijv. ze organiseert de klusdagen, zorgt voor drank e.a., onthaalt de vrijwilligers, zorgt voor een duidelijke taakverdeling en coördineert de werkzaamheden, zorgt voor bedankingsacties voor de vrijwilligers…
Maak tijdig de data van de klusdagen bekend zodat de helpers zich kunnen vrijmaken. Voorzie (indien nodig) kinderopvang.
Laat de helpers zien dat hun hulp gewaardeerd wordt: organiseer bijv. een barbecue of een drink en wees in je communicatie trots op de verwezenlijkingen.
Zorg dat de vrijwilligers goed verzekerd zijn! In principe zijn alle activiteiten die worden georganiseerd, gecontroleerd en toegelaten door de school verzekerd via de schoolpolis. De schoolpolis geldt voor alle vrijwilligers van de school, tijdens schooldagen en vakanties, binnen en buiten de schoolmuren, tijdens of na de lesuren… Kleine onderhoudswerken, ook wel eens ‘particuliere huishoudelijke taken’ genoemd, worden volledig gedekt door de schoolpolis bijv. schilderen, ramen lappen, moestuin beplanten, kippenren plaatsen…
Grote, risicovolle onderhoudswerken zijn uitgesloten uit de schoolpolis en dienen extra verzekerd te worden, bijv. dakwerken, ramen plaatsen, speelplaats opbreken en nieuwe tegels inleggen, chapewerken, zandbak of houten paviljoen timmeren… Hiervoor kan de school een extra verzekering of een uitbreiding op haar polis afsluiten. In dit geval moet ze de namen van de vrijwilligers en de duur/periode van de werken tijdig doorgeven aan de verzekeringsagent. Materialen zijn (meestal) niet inbegrepen in de schoolpolis, hiervoor kan een aparte verzekering afgesloten worden.
De school kan best tijdig met de verzekeringsagent bespreken welke werken en materialen in de schoolpolis zijn opgenomen en, waar nodig, een bijkomende verzekering moet afgesloten worden.
Laat de speeltoestellen aankopen door de school! Voor de inspectie, verzekering en aansprakelijkheid is het van essentieel belang dat de speeltoestellen op naam van de vzw school staan. Een ouderwerking die wil sponsoren, kan dit doen via een gift aan de school voor de aankoop van de speeltoestellen.
Zorg voor duurzame veranderingen op lange termijn: trek de lijnen van het project door in andere projecten van de school, zoals duurzaamheid.
Vergeet niet je gloednieuwe speelplaats feestelijk in te huldigen en de helpers in de bloemetjes te zetten.
Deel je succeservaringen met het VCOV-team en stimuleer zo andere ouderwerkingen voor een speelgroene plaats op school.
• www.pimpjespeelplaats.be
• De schoolspeelplaats, speelse ideeën en adviezen voor een concrete aanpak door Peter Dekeyser. (Garant)
• www.springzaad.be
• www.vcov.be – ouderinfotheek - rubriek praktijkvoorbeelden (zoekterm: speelplaats), bijv. Groen Kampioen
Update: januari 2021