Zoeken
Er wordt in de pers regelmatig gesproken en geschreven over het belang van ‘STEM’ in ons onderwijs en in onze samenleving. STEM is zo belangrijk voor onze toekomstige samenleving dat er in 2012 een heus actieplan rond werd uitgezet door de Vlaamse regering. Inmiddels is het actieplan vernieuwd: STEM-agenda 2030 is de opvolger. De STEM-agenda wil verder inzetten op een hogere instroom in STEM-opleidingen en -loopbanen, op STEM-specialisten, maar ook op het algemeen versterken van STEM-competenties in de ruime maatschappij, de zogenaamde ‘STEM-geletterdheid’. Als de brochures van scholen in de brievenbus vallen om een school- en studiekeuze te maken, zal je merken dat meer en meer scholen uitpakken met STEM-onderwijs.
Wat betekent STEM in het onderwijs precies? Waarom is dit zo belangrijk? Is het een interessant onderwerp om op de agenda te plaatsen van de ouderraad?
STEM is de afkorting van 'Science Technology Engineering and Mathematics'. Het is de verzamelnaam voor ‘exacte’ wetenschappen en de toepassingen ervan in onze maatschappij en op de arbeidsmarkt. Elektronica is bijvoorbeeld niet meer weg te denken in ons dagelijks leven: domotica deed zijn intrede in onze huizen, auto’s zijn voorzien van elektronische snufjes, bedrijven worden computergestuurd draaiende gehouden, men doet aan hoogtechnologisch onderzoek naar oorzaken van ziekten, architecten gebruiken vernuftige digitale tekenprogramma’s…
De arbeidsmarkt en de maatschappij in het algemeen hebben nood aan deskundigen wat betreft STEM en de toepassingen ervan. In haast elk vak – van kok tot hooggespecialiseerde arts - moet je beroep doen op (toegepaste) wetenschappelijke kennis en vaardigheden. Net omdat STEM in elk vakgebied belangrijker wordt, moeten we werken aan onze STEM-geletterdheid.
1.1 Studeer STEM!
De Vlaamse overheid nam heel wat initiatieven opdat leerlingen zouden kiezen voor een studierichting die te maken heeft met STEM. De wetenschapsweek, de volkssterrenwachten, olympiades in wetenschappen, Technopolis te Mechelen… zijn hier mooie voorbeelden van. ‘Onderwijskiezer’ - de informatiebron bij uitstek voor leerlingen die op zoek zijn naar een gepaste studie-of beroepskeuze - besteedt ook ruim aandacht aan STEM.
1.2 STEM is ook voor meisjes
Alle STEM-initiatieven worden genomen vanuit de vaststelling dat te weinig jongeren kiezen voor een studierichting die gericht is op wetenschappen en technologie. Vooral meisjes maken liever een studiekeuze buiten het STEM-domein. Nochtans zijn STEM-vaardigheden niet per se gebonden aan geslacht.
1.3 STEM in de kijker
Talloze doe-dagen van de VDAB, werkvormen om STEM aangenaam aan de man (of de vrouw) te brengen in de klas, beroepenfilms, rondetafels in verband met STEM, onderzoeken… werden en worden gepland vanuit de bekommernis STEM een eigentijds gelaat te geven in ons onderwijs. En dit is niet alleen belangrijk in functie van de arbeidsmarkt of onze kenniseconomie. Ook voor de persoonlijke ontwikkeling is STEM erg waardevol.
1.4 En wat verder?
De overheid houdt statistieken bij van de studenten die kiezen voor een STEM-opleiding. Zo ziet men bijvoorbeeld hoeveel leerlingen er slagen en of ze verder studeren in STEM-richtingen. De echte oorzaken waarom leerlingen niet of minder kiezen voor een STEM-opleiding worden hiermee niet verklaard. Maar men hoopt alleszins trends weer te geven en meer jongeren te motiveren voor wetenschappelijke en technische studierichtingen en beroepen. Vooral het aandeel vrouwen moet nog meer stijgen in de STEM-studierichtingen. Tegelijk moet goed STEM-onderwijs de wiskundige en wetenschappelijke geletterdheid van de Vlaamse leerlingen op peil houden.
2.1 Met eenzelfde bril kijken naar STEM
De Vlaamse overheid publiceerde in november 2015 een STEM-kader. Dit moet ervoor zorgen dat alle betrokkenen in onderwijs en samenleving met eenzelfde bril kijken naar het STEM-verhaal. Tegelijk biedt het een toetssteen om te kijken naar de - ja, vaak - wildgroei in STEM-initiatieven.
Scholen profileren zich soms als 'school met een STEM-opleiding', maar eigenlijk is het verhaal veel ruimer te verstaan. In de lesuren basisvorming van de eerste graad kan men STEM-gericht/STEM-geïnspireerd onderwijs verstrekken. In de differentiatie-uren kan dit explicieter met STEM-vakken worden ingevuld. Vanaf het 2de jaar bestaan er in het secundair onderwijs twee STEM-basisopties: STEM-wetenschappen en STEM-technieken. Zo kunnen leerlingen in het 2de jaar al verkennen of een STEM-richting aansluit bij hun talenten en interesses.
2.2 Iedereen 'STEMT', maar de ene meer dan de andere?
Wetenschappelijke en technologisch opgevatte studierichtingen in het secundair onderwijs bereiden voor op een toekomst in een STEM-studie of STEM-beroep. Bijv. de richting wetenschappen-wiskunde of de opleiding tot elektro-mechanicus. Maar, er zijn ook niet-STEM-richtingen met STEM-vakken of vakken waarbinnen het STEM-denken vereist is. De moleculaire keukenbereidingen, ritmiek in muziek, historisch-kritisch inzicht verwerven in ‘bronnen’ in het vak geschiedenis, statistisch onderzoek in het vak psychologie… zijn hiervan slechts enkele voorbeelden.
In het STEM-denken komt het er op aan niet alleen informatie en kennis op te doen, maar ook te leren kritisch interpreteren om er vervolgens iets mee te doen: onderzoek doen, vaststellingen doen, een goede en/of nieuwe aanpak voorstellen, de verbetering van een bestaande toepassing…
2.3 Wegwijs in STEM
Om jongeren wegwijs te maken in het STEM-denken, kan men nooit vroeg genoeg beginnen. Al van in het basisonderwijs moeten leerlingen wetenschappelijk-kritisch leren kijken naar hun omgeving en wat zich daarin afspeelt. Deskundige leraren spelen hierin een zeer belangrijke rol. Lerarenteams moeten doordrongen zijn van de STEM-gedachte zodat deze in elk vak kan worden geïntegreerd. STEM-netwerken en STEM-begeleiders inspireren om lessen zo op te vatten dat ze aanzetten tot STEM-denken en goed uitgewerkte STEM-projecten of uitdagingen.
STEM is met andere woorden een verhaal voor méér en andere aandacht voor wetenschappen, techniek, engineering en wiskunde. Maar, het is volgens het STEM-kader ook “een verhaal van samen school maken, van kritisch en grondig doordenken over maatschappelijke en wetenschappelijke uitdagingen, op het niveau van de school en de klas, van samenwerkingsverbanden binnen en buiten de school, en dit alles met een grote intensiteit en met veel enthousiasme.” Een klimaatconferentie als schoolproject kan bijvoorbeeld de kennis van heel wat vakken samenbrengen: geschiedenis (evolutie van ons weer in tijd), aardrijkskunde (invloed van de golfstromen), wiskundemodellen (in functie van voorspellingen), natuurkunde (oorzaken van natuurfenomenen zoals wateroverlast, cyclonen), biologie (invloed van klimaatwijziging op de plant en dier), ethiek (waar liggen de grenzen van wat de mens mag en kan doen?)…
2.4 Tot besluit
Met STEM en met een juist STEM-denken hoopt men leerlingen klaar te stomen voor die competenties of vaardigheden die nodig zijn in onze huidige en toekomstige samenleving. Zo hoopt men op een eigentijdse manier in te spelen op de natuurlijke interesse van kinderen en jongeren. STEM-afgestudeerden zijn niet alleen nuttig voor de arbeidsmarkt. Het welzijn van onze toekomstige generaties heeft er eveneens baat bij.
Gezien het grote belang van STEM, is het goed STEM onder de aandacht te brengen in de ouderwerking. Het studieaanbod valt trouwens onder de overlegbevoegdheid van de schoolraad, net zoals het aangaan van samenwerkingsverbanden met andere schoolbesturen en externe instanties, het beleid met betrekking tot experimenten en projecten, de vaststelling van het nascholingsbeleid... allemaal zaken waar STEM in aan bod komt.
Zet je STEM op de agenda van de ouderwerking? Onderstaande vragen kunnen inspirerend zijn voor de bespreking.
• Hoe gaat de school van onze kinderen om met STEM-onderwijs?
• Waarop bereidt STEM-onderwijs voor?
• Hoe wordt de STEM-gedachte opgenomen in alle vakken?
• Hoe treedt de school naar buiten met STEM?
• Hoe moeten we thuis omgaan met STEM-onderwijs?
• Waarom kiezen nog steeds meer jongens voor STEM-richtingen dan meisjes?
• Welke rol spelen ouders in de vorming van de kinderen hun visie op STEM?
• Kunnen wij als ouderwerking de school ondersteunen in STEM? Bijv. mee op zoek gaan naar 'techniekcoaches', inventariseren van (groot-)ouders die kunnen komen helpen in de klas of hun beroep/vaardigheid kunnen komen voorstellen, organiseren van een beroepenbeurs of een uitstap voor ouders organiseren naar het Beroepenhuis...