Pesten aanpakken, wat kunnen ouders doen?

Helaas is pesten een wijdverspreid probleem. Ongeveer 1 op 6 kinderen en jongeren in Vlaanderen wordt gepest. De gevolgen van gepest worden kunnen nog lang duren.

Ouders zijn noodzakelijke partners in de aanpak van pesten op school. De hulp van ouders staat echter niet los van acties en maatregelen die op school worden genomen. 

Pesten is niet hetzelfde als plagen. Plagen is onschuldig, voor het plezier maar er blijft respect voor elkaar en het kind blijft opgenomen in de groep. Pesten daarentegen is gewelddadig en meestal herhaald gedrag met de bedoeling om de andere(n) schade toe te brengen.

Gepest worden doet pijn en richt schade aan. Het kan kinderen zeer sterk en blijvend beïnvloeden. Zowel diegenen die gepest worden, als diegenen die getuige zijn van pestgedrag als diegenen die pesten kunnen de gevolgen tot lang na de kindertijd voelen. Merk op: de woorden ‘slachtoffer’ en ‘pester’ worden vermeden. Ze drukken een stempel op de betrokkenen en kunnen verder negatief gedrag versterken.

Er is geen algemene lijn of gemeenschappelijk kenmerk te vinden van kinderen die gepest worden. De ‘reden’ voor de keuze van een doelwit ligt enkel en alleen bij degene die pest. Wie gepest wordt, is daar dus nooit verantwoordelijk voor. Geen enkel kenmerk van een kind verantwoordt het pesten.

Thuis een veilige omgeving creëren

Het idee leeft dat kinderen die gepest worden daar op een of andere manier zelf schuld aan hebben. Ze zouden ‘zwak’ of ‘passief’ overkomen en krijgen het advies om het pesten te negeren, voor zichzelf op te komen of terug te vechten. Wees alert voor zulke boodschappen! Geef kinderen die gepest worden duidelijk de boodschap dat zij zelf geen schuld hebben. Pesten kan nooit gerechtvaardigd worden.

Beschuldigingen en verwijten stoppen pesten niet. Integendeel: ze zorgen ervoor dat kinderen hun problemen vaak verborgen houden. Om met een ouder of een andere volwassene te praten over een probleem, moeten kinderen zich veilig voelen. Ze willen dat je aandachtig luistert, hun zorgen ernstig neemt, niet overhaast reageert… Soms vragen kinderen om de school niet in te lichten. Leg dan uit waarom dat volgens jou wel belangrijk is en betrek je kind in wie je wanneer aanspreekt.

Een weerbare houding stimuleren

Hopen dat het pesten vanzelf overgaat is een strategie die zelden werkt. Ook geweld bestrijden met geweld, werkt niet. Een weerbare of assertieve houding is beter. Deze houding kenmerkt zich door een lichaamstaal die eigenwaarde toont (oogcontact, stevige houding…) en een klare stem. Je kan dit samen met je kind oefenen door op een sterke manier ‘stop’ te zeggen.

Je kan dit principe van kleins af aan oefenen met je kind. De verschillende stappen zijn:

• Stop, dit vind ik niet fijn, hou daar mee op! (tegelijkertijd het STOP-gebaar maken met de hand)
• Eén keer herhalen: ‘Stop, hou daar mee op!’
• Als de andere toch verder doet met pijn doen, afpakken, beledigen… moet het kind hulp zoeken bij de leraar, leiding, ouder...

Omgaan met kinderen die gepest worden

Ouders kunnen veel doen door open te staan voor een gesprek en aandachtig te luisteren. Leer kinderen problemen aan te pakken en na te denken over constructieve oplossingen. Geloof en ondersteun hen om juist te handelen. Als er een wondermiddel bestaat om pesten te voorkomen is het zelfvertrouwen. Door te werken aan hun zelfvertrouwen, staan kinderen sterker om problemen op te lossen en eventueel hulp te zoeken. Het helpt om te leren leven met verschillen en om gezonde relaties aan te gaan.

In de brochure wordt een stappenplan aangereikt om in 9 stappen te reageren als je kind gepest wordt. Bij elke stap staan suggesties wat je kan zeggen en hoe je kan reageren.

1. Luisteren vanuit de eigen sterkte van je kind
2. Maak duidelijk wat je rol is en wat de beperkingen zijn
3. Brainstormen over een mogelijke aanpak
4. Mogelijkheden afwegen
5. Eén van de mogelijke plannen of strategieën uitkiezen
6. Een plan uitwerken
7. Het actieplan uitvoeren
8. Het actieplan mee begeleiden
9. Bijkomende stappen overwegen

Omgaan met kinderen die pesten

Het is belangrijk om het pestgedrag af te keuren en niet het kind zelf. Kinderen zijn volop aan het leren en kunnen hun gedrag veranderen. Dit betekent niet dat ze geen verantwoordelijkheid moeten opnemen voor hun gedrag. Probeer zelf een voorbeeld te zijn van respectvol en weerbaar gedrag en leer je kind omgaan met verschillen.

• Moedig je kind aan om na te denken, te leren, te groeien en zijn gedrag te veranderen;
• stimuleer je kind om stappen te nemen om de schade te herstellen (in samenspraak met het slachtoffer);
• geef hem/haar wel de duidelijke boodschap dat je het pestgedrag niet aanvaardt;
• help je kind om empathie te tonen, zich positief te gedragen en verantwoordelijkheid op te nemen.

Omgaan met kinderen die omstaander zijn

De grootste groep kinderen wordt niet gepest en pest niet zelf. Ze kijken toe maar zeggen niets. Soms lachen ze zelfs mee. Toch vinden veel kinderen het niet leuk dat anderen gepest worden. De mogelijkheden van kinderen om elkaar te helpen worden vaak onderschat. Omstaanders kunnen medestanders worden als ze steun zoeken bij elkaar om het pesten te stoppen. De geheimhouding doorbreken en de hulp inroepen van vrienden en volwassenen is heel belangrijk. Ouders kunnen hun kinderen leren om hun kracht te herkennen en de moed te tonen om het pesten te stoppen. 

Stimuleer je kind om:

• het kind dat gepest wordt, te steunen door iets positiefs te zeggen tegen hem/haar;
• niet te lachen of toe te kijken als iemand gepest wordt;
• hulp te zoeken van een volwassene of van vrienden om samen op te komen tegen het pesten.

Kies Kleur tegen Pesten ontwikkelde ook een infofolder met tips voor ouders. Deze infofolder vind je rechts als bijlage.

Ouders kunnen een belangrijke rol spelen in de preventie en het stoppen van pesten. Maar als ouder kan je het niet alleen oplossen. Pesten aanpakken is een gedeelde verantwoordelijkheid van ouders en school. Scholen moeten aangepaste maatregelen nemen en de ouders betrekken.

De eerste stap van een actieplan is een gesprek aanvragen met iemand van de school. Dit kan de leraar zijn, directeur, zorgcoördinator, leerlingbegeleider… Stel je respectvol en opbouwend op (denk aan je voorbeeldfunctie!), maar vraag gerust wat er concreet zal gebeuren. Heb je het gevoel dat je geen bevredigend antwoord krijgt, dan kan je contact opnemen met het Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB). Het CLB kan je helpen om het probleem aan te kaarten op school. Het CLB kan ook de school, de ouders en de kinderen ondersteunen om de problemen aan te pakken.

De ouderwerking is niet de plaats om individuele pestproblemen te bespreken. Ze kan wel signalen opvangen van ouders en aan de school doorgeven dat er bijvoorbeeld het gevoel leeft dat er veel gepest wordt. Ook kan de ouderwerking vragen aan de school om het (anti)pestbeleid toe te lichten of te bespreken tijdens een vergadering. Wanneer worden de ouders betrokken? Hoe en door wie gebeurt de communicatie rond een pestprobleem? Wie is het eerste aanspreekpunt voor ouders? Wanneer wordt het CLB betrokken?... De ouderwerking kan ook een infoavond over pesten organiseren. Kijk bijvoorbeeld naar ons aanbod aan vormingen. Laat je ook inspireren door een praktijkvoorbeeld.

Een heel belangrijke rol voor de ouderwerking zien we in de preventie van pesten, namelijk het zorgen voor een verbindend schoolklimaat. De ouderwerking kan initiatieven als startdagen bij het begin van het schooljaar, de Vlaamse Week tegen Pesten, zinvolle middagactiviteiten… aanmoedigen of mee ondersteunen. Vele handen maken het werk licht en de kans op succes neemt toe.

De Week tegen Pesten vindt elk jaar plaats in de week voor de krokusvakantie. Het is een week waarin pesten nadrukkelijk onder de aandacht wordt gebracht om het bespreekbaar te maken. De belangrijkste boodschap is om pesten tegen te gaan en dit een jaar rond. Met de actie ‘STIP IT’ willen het Vlaams Netwerk Kies Kleur tegen Pesten en Ketnet zoveel mogelijk kinderen, jongeren en ouders mobiliseren. Zet 4 stippen op je hand. De 4 stippen staan voor afspraken die helpen om pesten tegen te gaan. Wat kan je als ouderwerking ondernemen bij deze STIP IT actie? Deze inspiratiefiche voor ouderwerkingen bevat heel wat ideeën. 

Als het gaat over gedragenheid van het beleid, mag de schoolraad zeker niet ontbreken. In dit orgaan kunnen ouders, leerlingen en leerkrachten elkaar vinden in de dialoog over een pestbeleid. Zo wordt de schoolraad een concreet voorbeeld van het verbindend schoolklimaat.

Kies Kleur tegen Pesten

Als school werk je best een sterk plan uit om pesten te voorkomen en aan te pakken. Doe mee aan de Week tegen Pesten en de bijhorende STIP IT actie. Op de website vind je campagnemateriaal, alsook kant- en klare activiteiten en materialen om mee te werken. Bovendien kan jouw school meedoen aan de wedstrijd ‘Pesten, dat kan niet’ en een mooie prijs winnen.

Onderneem niet enkel actie tijdens de Week tegen Pesten, maar werk een heel jaar lang tegen pesten. Hier vind je tips voor een goed antipestbeleid. Laat je elke maand inspireren door een andere bouwsteen met een voorbeeldopdrachtje om pesten te voorkomen of aan te pakken. Deze tips maken duidelijk dat een sterk plan tegen pesten niet ingewikkeld hoeft te zijn.

Werken aan een verbindend schoolklimaat

De publicatie ‘Werken aan een verbindend schoolklimaat. Hoe reageert jouw schoolteam doeltreffend op pesten?’ nodigt scholen uit om hun inzichten en beleid onder de loep te leggen. Het is een instrument om scholen te ondersteunen in hun pestbeleid, gebaseerd op een Canadees instrument. De focus ligt op empowerment van iedereen die betrokken is bij pesten. Er worden handvaten gegeven om helder en doeltreffend te communiceren, ook met de ouders. Peer mediation krijgt een plaats bij het voorkomen van pesten.

Deze publicatie stelt dat een alomvattend plan tegen pesten uit drie componenten bestaat: reflectie, attitudeverandering en actie. Ouders worden best op deze drie niveaus betrokken. De motor van het veranderingsproces ligt bij een werkgroep waar schoolpersoneel, leerlingen en ouders inzitten.

KIVA 

KiVa is het Finse woord voor ‘fijn’ of ‘leuk’. Het is een succesvol antipestprogramma dat wetenschappelijk onderbouwd is en schoolbreed werkt. Het doel is dat de school een veilige en stimulerende omgeving wordt voor alle leerlingen, leerkrachten en ouders. KiVa zet in op preventie met lessenpakketten waarbij de kinderen leren opkomen voor zichzelf en voor anderen, leren weerstaan aan groepsdruk en een gevoelenstaal ontwikkelen. Pestproblemen worden aangepakt op een oplossingsgerichte manier. Om ouders goed te informeren en te betrekken, is er de KiVa ouderavond. Hier legt men ouders uit hoe de school het positief contact tussen de kinderen bevordert en hoe ze het pestgedrag tegengaan. Om meer te weten, surf je naar de website van KiVa Belgium.

No Blame

De No Blame methode hanteert een groepsgerichte aanpak van pestproblemen. Het No Blame groepje bestaat uit de leerlingen die gepest hebben, de omstaanders en leerlingen die de gepeste willen steunen. De leerling die gepest wordt hoort er niet bij. De groep leerlingen wordt uitgedaagd om oplossingen te zoeken voor het pesten. Deze methode speelt in op de empathie van de omstaanders. Als de leerling die pest, geen steun ondervindt van hen, zal hij in vele gevallen stoppen met pesten. Op de website van Katholiek Onderwijs Vlaanderen vind je een korte omschrijving van de 7 stappen van No Blame.

Peer mediation

Bij peer mediation of leerlingenbemiddeling worden leerlingen opgeleid om bij conflicten op school te bemiddelen.  Het kan een goede methode zijn om aan pestpreventie te doen.  Ook de ouderwerking kan een rol spelen.  Meer info.  

• Vlaams netwerk Kies Kleur tegen Pesten
• Infofolder voor ouders van Kies Kleur tegen Pesten (zie bijlage of bestel via de webshop)
• Dossier van Klasse over pesten
• Brochure 'Pesten aanpakken: wat kunnen ouders doen?'