Zoeken
Op basis van bevragingen bij de voorzitters van ouderwerkingen, stelt de VCOV vast dat de activiteiten van de ouderwerking vaak als een noodzakelijke bron van inkomsten voor scholen worden ervaren. Zwemlessen of uitstappen dreigen geschrapt te worden als de ouderwerking niet financieel bijspringt. Daarnaast steunen de ouderwerkingen de school in belangrijke mate bij kostenrubrieken die onder de noemer infrastructuur en werkingsmiddelen vallen. De ouderkoepel looft de vrijwilligers op school, maar waarschuwt voor de druk die dit met zich meebrengt.
Een ouderwerking heeft vier kerntaken: ontmoeten, ondersteunen, informeren en adviseren. Elk van deze opdrachten is belangrijk. Voor de ouderwerking zelf, die als partner van de school het beleid mee vorm kan geven en de schoolwerking kan ondersteunen. En voor de ouders, die soms graag meedenken of liever meedoen, die de kar willen trekken of eerder mee duwen. Als een ouderwerking aandacht besteedt aan elke kerntaak, vindt elke ouder iets naar zijn zin.
Om een zicht te krijgen op de activiteiten van de ouderwerking heeft de VCOV vorig schooljaar de voorzitters bevraagd. In een eerste bevraging (maart 2024, 106 ouderwerkingen ) gingen we dieper in op de balans tussen de vier kerntaken. Vinden voorzitters dat er een goed evenwicht is tussen ontmoeten, ondersteunen, informeren en adviseren?
In een tweede bevraging (oktober 2024, 128 ouderwerkingen) lag de focus op de financiële ondersteuning van de school door de ouderwerking. Hoe brengen ouderwerkingen geld in het laatje? Wie bepaalt waar het geld aan besteed wordt en zijn voorzitters tevreden over de gemaakte afspraken? Is de opbrengst een welkom extraatje voor de leerlingen of een bittere noodzaak voor de dagdagelijkse werking van de school?
Wat doen ouderwerkingen?
Bijna de helft van de ouderwerkingen organiseert een of meerdere informatiemomenten voor ouders. Het gros van de ouderwerkingen zet in op ontmoetingsmomenten. Vaak gaat het om gratis momenten van gezellig samenzijn (86%), nog vaker zijn het momenten met een winstgevend karakter (92%). In ruim acht op tien scholen staat de ouderwerking in voor hand -en spandiensten.
Bijna negen van de tien ouderwerkingen organiseert een of andere verkoop als financiële steun aan de school. Voorzitters geven een score van 4,1/5 wat betreft het belang van deze activiteit.
Wat inspraak en overleg betreft, zijn voorzitters van mening dat ze nog meer willen geïnformeerd worden. De helft vindt dit voldoende, maar ruim een derde is van mening dat dit slechts in beperkte mate gebeurt. Er is meestal afstemming met de schoolraad, en vooral in het secundair ook af en toe met de leerlingenraad. Voorzitters vinden ‘meedenken’ met het schoolbeleid erg belangrijk en geven hier een score van maar liefst 4,3/5.
Gevraagd naar de drie belangrijkste activiteiten van hun ouderwerking volgens de voorzitters, scoren ontmoetingsactiviteiten het vaakst de eerste plaats, gevolgd door winstgevende activiteiten, informeren en meedenken. Hand- en spandiensten worden het minst op de eerste plaats gezet.
Over de balans tussen deze activiteiten zijn voorzitters iets minder tevreden (3,7/5).
“Graag meer kansen om mee te denken op school.”
“Onze ouderraad is vooral een klankbord voor de school.”
“Keuze school laat soms weinig ruimte voor andere initiatieven.”
“Evenwicht zoeken tussen winstgevende en andere activiteiten.”
(Reacties van ouders op de vraag: Wil je nog iets kwijt over de opdrachten en activiteiten van je ouderwerking?)
In de bevraging met focus op de financiële ondersteuning door de ouderwerking, geven de voorzitters meer informatie over het verwerven, het bedrag en de besteding van de middelen. Bij de respondenten is er maar één ouderwerking die geen geld inzamelt voor de school.
De winstgevende activiteiten bestaan in afnemend belang uit verkoop van drank of etenswaren, ontspannings- en ontmoetingsactiviteiten, eet- en/of drankfestijnen, sponsoring en verkoop van producten. Verder doen ouderwerkingen nog een beroep op subsidies (15%) of een oproep tot vrije bijdrage (10%).
Het ingezamelde bedrag ligt hoog. Gevraagd naar de opbrengst van de activiteiten halen 36% van de ouderwerkingen tussen de 2500 en 5000 euro op, 11% tussen de 7500 en de 10.000 euro en 12% van de ouderwerkingen maakt maar liefst meer dan 10.000 euro winst met hun activiteiten.
De top drie van de winstbesteding gaat naar verfraaiing van de speelplaats, aankoop van materiaal voor de leerlingen (bibliotheek, educatief materiaal) en het bekostigen van schooluitstappen. Andere belangrijke bestedingen zijn grote werken voor de school, de spaarpot van de ouderwerking, sport- en turntoestellen, vervoer, projecten, de dagelijkse werking van de school en tot slot goede doelen.
Het valt op dat de ouderwerking in belangrijke mate de school ondersteunt in kostenposten die onder de noemer infrastructuur en werkingsmiddelen vallen.
Bijna acht op tien voorzitters zeggen dat er goede afspraken gemaakt worden met de school over de besteding van de werkingsmiddelen. De tevredenheid van voorzitters over deze samenwerking ligt dan ook vrij hoog.
Om geld in het laatje te krijgen doen ouderwerkingen vaak een beroep op ouders van de eigen school. We vroegen voorzitters naar een inschatting van de jaarlijkse besteding van een gezin (per kind) aan acties van de ouderwerking.
Telkens één derde van de voorzitters schat deze bedragen respectievelijk tussen de 0 en 25 euro en tussen 25 en 50 euro. Eén op vijf schat de bijdrage van ouders per kind tussen de 50 en 100 en 5 % zelfs tussen de 100 en 200 euro. Voor een gezin met meerdere kinderen kan dit bedrag dus serieus oplopen.
Uit eerdere bevragingen (einde schooljaar 2023-2024) weten we dat heel wat ouders worstelen met de schoolfactuur. Hoewel 86% zegt de schoolfacturen vlot te kunnen betalen, blijkt dat meer ouders elk jaar moeite hebben met de schoolfactuur. Het lijkt erop dat de schoolrekening voor een grotere groep ouders een structureel probleem is geworden. Meer dan de helft van de bevraagde ouders (55%) merkt dat de schoolkosten gestegen zijn. In het basisonderwijs merken ouders dat vooral uitstappen en het schoolzwemmen duurder zijn geworden. Het lijkt ons dan ook niet toevallig dat een belangrijk deel van de geldinzameling van de ouderwerking gaat naar kosten die de maximumfactuur vaak overschrijden zoals uitstappen en zwemmen. De ouderwerkingen willen scholen hier graag in ondersteunen, maar betreuren de noodzaak van hun inspanningen.
“Er zijn geen verwachtingen, maar wij betalen wel alle busreizen voor het zwemmen en schoolreizen, dus dat geld moet er wel gewoon zijn.”
“De financiële steun van de ouderwerking is ondertussen niet gewoon een mooie extra voor de school maar bijna een noodzaak geworden.”
“Vanuit school wordt de ouderraad bekeken als een extra bron van inkomsten. De andere kerntaken worden uit het oog verloren.”
(Reacties van ouders op de vraag: Wil je nog iets kwijt over dit thema?)
De stijgende kosten voor scholen zorgen niet alleen voor extra druk op de ouderwerkingen maar ook voor de ouders die deze activiteiten steunen. Voor ouders met financiële problemen zijn de winstgevende activiteiten van de ouderwerking een bijkomende kostenpost die vaak voor een dilemma zorgt. Ouders willen hun kind graag laten deelnemen aan die activiteiten maar hebben ook nog andere rekeningen te betalen. Om die reden trachten ouderwerkingen soms ouders maximaal te ontzien bij het verwerven van inkomsten.
“Wij doen de vestiaire op een galabal en helpen bij de openbedrijvendag.
Dat is teambuilding en tegelijk centen verdienen die niet uit de zakken van ouders komen.”
(Reacties van ouders op de vraag: Wil je nog iets kwijt over dit thema?)
Ouderwerkingen leveren een aanzienlijke financiële bijdrage aan scholen. Hoewel ouderwerkingen liefst willen dat hiermee een extraatje voor de leerlingen wordt betaald, stellen ze vast dat er op hen wordt gerekend om in te staan voor de kosten van vervoer, zwemmen, infrastructuur en de werking van de school. Die noodzaak zorgt ervoor dat de andere kerntaken zoals informeren, ontmoeting en advies vaak onder druk komen te staan.
Ook ouders voelen de druk van de zoektocht naar bijkomende middelen. Het lijkt op een vestzak-broekzakoperatie. De maximumfactuur in het basisonderwijs en de kostenbeheersing van het secundair onderwijs schieten hun doel voorbij als de extra middelen gezocht worden bij de ouders van de leerlingen op school. Zeker voor kwetsbare ouders kan de financiële bijdrage verbonden aan de activiteiten van de ouderwerking zwaar doorwegen. Een stijgende groep ouders vindt het moeilijk om de schoolfactuur ieder jaar te betalen. Voor deze ouders is het niet evident om deel te nemen aan activiteiten van de ouderwerking die als doel hebben om geld in het laatje te krijgen. Dit kan leiden tot uitsluiting van bepaalde groepen op activiteiten van de ouderwerking. Zij missen zo ook kansen om een warme relatie op te bouwen met de school.
Het enorme engagement van ouderwerkingen om de school financieel te steunen is lovenswaardig. Dankzij de inspanningen van velen kunnen leerlingen toch die uitstappen maken of zwemlessen krijgen die anders dreigen afgeschaft worden. Maar de rol van een ouderwerking op school mag niet verengd worden tot die van melkkoe of geldezel. Er moet ook tijd en ruimte zijn voor de decretale opdrachten zoals overleg en advies. Ouders moeten niet instaan voor infrastructuurwerken en werkingsmiddelen van een school.
Aan de overheid:
- Geen besparingen op de werkingsmiddelen voor scholen
- Een actualisering van de schoolkostenmonitor die de reële kostprijs voor ouders in kaart brengt
Aan scholen en ouderwerkingen:
- Een kostenbeheersend beleid op school in samenwerking met de ouderwerking
- Aandacht voor een goede balans tussen de vier kerntaken van de ouderwerking
- Overleg tussen school en ouderwerking over de besteding van de opbrengstactiviteiten van de ouderwerking
- Een gezond evenwicht tussen gratis ontmoetingsmomenten en ontmoetingsmomenten met winstgevend karakter
- Geen extra financiële druk voor ouders die nu al kampen met de schoolfactuur. Elk gezin moet kunnen deelnemen aan activiteiten van de ouderwerking (bv. gratis water op feesten en eetfestijnen, gratis opvang voorzien bij activiteiten, gratis activiteiten zoals voorlezen, wandelen, picknick, … en een solidariteitsfonds bij betalende activiteiten)
- Geen sociale druk bij een oproep aan ouders tot ‘vrije bijdrage’
VCOV, 2 maart 2025