Het welzijns-, veiligheids- en gezondheidsbeleid van de school t.a.v. de leerlingen

Gezondheid is een breed begrip en wijst op fysiek, sociaal-emotioneel en psychisch welbevinden. Zowel voeding, beweging, geestelijke gezondheid, milieu, relaties en seksualiteit als middelengebruik vallen daaronder. Alle Vlaamse scholen zijn verplicht om een gezondheidsbeleid uit te stippelen. Hierbij moeten ze streefdoelen bepalen en acties opzetten om deze te behalen.
Onder veiligheid verstaan we de fysieke en mentale veiligheid van de leef- en leeromgeving van de leerlingen op school.

1. Het participatiedecreet
Het participatiedecreet beschrijft de bevoegdheden van de schoolraad, art 21.
“Het schoolbestuur of zijn gemandateerde legt ieder ontwerp van beslissing voor overleg aan de schoolraad voor als dat betrekking heeft op het welzijns-, veiligheids- en gezondheidsbeleid van de school ten aanzien van de leerlingen, met inbegrip van het in eigen beheer of door derden verstrekken van gezonde en evenwichtige schoolmaaltijden.”
Het gaat dus over de gezondheid en de veiligheid van de leerlingen, niet over die van de leerkrachten.

2. Welzijnswetgeving in het onderwijs
Zowel Europese, federale als Vlaamse regelgeving vormen de wettelijke basis voor welzijn in het onderwijs. Een deel van deze wetgeving is ook van toepassing op de leerlingen. Enkele belangrijke onderdelen:

• Noodplanning: elke school moet volgens de welzijnswet over een actueel noodplan beschikken met voorzorgsmaatregelen voor mogelijke crisissen.
• Preventieadviseur: de preventieadviseur helpt het schoolbestuur bij de uitvoering van het welzijnsbeleid. Hij/zij heeft een aanvullende vorming gevolgd. Risicopreventie staat centraal in zijn/haar werk. Hij/zij adviseert, coördineert en controleert de welzijns- en veiligheidsaspecten op school.

3. Het referentiekader voor onderwijskwaliteit (OK)
Het OK omvat een aantal kwaliteitsverwachtingen ten aanzien van de scholen. Het veiligheidsbeleid is daar een onderdeel van. Het OK vormt de basis voor de onderwijsinspectie om het welzijns-, veiligheids- en gezondheidsbeleid te evalueren.

Gezonde kinderen en jongeren voelen zich beter op school, zijn creatiever, kunnen zich goed concentreren en halen betere leerresultaten. Het is belangrijk dat scholen aandacht besteden aan gezondheidseducatie, regelgeving, een veilige en stimulerende schoolinrichting en extra zorg voor leerlingen met bijzondere noden. Het Vlaams Instituut Gezond Leven ontwikkelde hiertoe een kadermethodiek met drie basisinstrumenten om te werken aan een samenhangend gezondheidsbeleid.

Het gezondheidsbeleid heeft een groter effect op de leerlingen als de ouders ook betrokken worden om de gemaakte keuzes thuis door te trekken. Ouders dragen de eindverantwoordelijkheid over de gezondheid en het welzijn van hun kinderen. Enkel een goede samenwerking tussen ouders en school kan ervoor zorgen dat kinderen en jongeren gezonde keuzes maken en zich goed in hun vel voelen.

Het is belangrijk dat ouders goed geïnformeerd worden over het gezondheids- en veiligheidsbeleid van de school zodat ze dit kunnen ondersteunen. Kinderen krijgen dan thuis en op school dezelfde boodschappen mee.

De pedagogische begeleidingsdiensten van de onderwijskoepels helpen scholen bij het opstellen van een gezondheidsbeleid. De begeleidingsdienst kan een school bijvoorbeeld helpen bij het opstellen van een antipestbeleid.

Als een school hulp wil bij een concrete pestsituatie kan ze bij het CLB terecht. Het CLB werkt vraaggestuurd. Ouders kunnen zelf aankloppen bij het CLB voor welzijns- en gezondheidsproblemen van hun kinderen. Als het gaat over de concrete aanpak van welzijns- en gezondheidsproblemen bij leerlingen kunnen scholen dus bij het CLB terecht voor ondersteuning.

•    Belangrijke thema’s voor ouders
Veiligheid, hygiëne en gezondheid zijn prioritaire thema’s voor ouders. Ook ouder- en schoolraden hechten er dus veel belang aan en plaatsen ze regelmatig op de agenda.

•    Activiteiten voor ouders
Deze info is bedoeld om oudervertegenwoordigers te ondersteunen om adviezen te geven over het welzijn, de veiligheid en de gezondheid van leerlingen op school.
Ouderparticipatie kan echter meer zijn dan enkel adviseren. Je kan samen met de school activiteiten opzetten en ervoor zorgen dat de ouders hier nauw bij betrokken worden. Op onze webpagina ‘Meewerken aan het gezondheidsbeleid’ vind je handvaten en tips.

•    Werk samen met het schoolteam
Vraag info aan de school over de veiligheids- en gezondheidsprojecten die op stapel staan.
Probeer in te spelen op de projecten waar de school mee bezig is:
   o    hoe kunnen ouders geïnformeerd worden over het gezondheidsproject van de school?
   o    leeft dit thema ook bij de ouders?
   o    wat denken de ouders hierover?
   o    wat zijn hun ideeën en bezorgdheden?
   o    hoe kunnen ouders betrokken worden?

Praktijkvoorbeeld - Ouders werken mee aan project welbevinden
Het schoolteam van een basisschool stelt op de schoolraad zijn project rond welbevinden voor. De ouderraad besluit om hieraan mee te werken. Zij bevragen de ouders over het welbevinden van de kinderen. Ze organiseren hier een debatavond over. Dit werpt zijn vruchten af want de school doet een aantal aanpassingen om het welbevinden van de kinderen te verbeteren: speelplaatsregels worden aangepast, meer aandacht voor pesten, ouders worden betrokken bij jaarthema ‘Geluksvogels’.
Meer info over de debatavond in het praktijkvoorbeeld ‘Debatavond welbevinden’

•    Nodig een deskundige uit
Sommige onderwerpen met betrekking tot het welzijns-, veiligheids- en gezondheidsbeleid zijn technisch. Als er te weinig know how aanwezig is om een degelijk advies te geven aarzel dan niet om een deskundige uit te nodigen. De preventieadviseur kan bijvoorbeeld de veiligheidsmaatregelen met betrekking tot een nieuwbouw of renovatie toelichten op ouder- of schoolraad, bv. tijdelijk gebruik van andere ingang, afsluiten parking, niet kunnen gebruiken van sportveld, ... Of de CLB-arts legt de procedure uit bij een besmettelijke ziekte, luizenplaag, ...

1. (Cyper)pesten
Pesten aanpakken is een gedeelde verantwoordelijkheid. Ouders en scholen kunnen dit best samen aanpakken. Zo lukt het beter om kinderen te steunen en pesten te stoppen.
De VCOV is vertegenwoordigd in het Vlaams netwerk Kies Kleur tegen Pesten. Dit is een netwerk van organisaties die samen iets aan pesten doen. Ze organiseren elk jaar de Vlaamse Week tegen Pesten en op hun website vind je info voor de verschillende doelgroepen.

Info voor ouders over (cyber)pesten:
-    Website allesoverpesten.be
-    Brochure van de ouderkoepels: Pesten aanpakken, wat kunnen ouders doen?
-    Tips, stellingen en getuigenissen over cyberpesten op veiligonline.be.

Praktijkvoorbeeld – Ouders en leerkrachten starten een werkgroep tegen pesten
De ouderraad startte met een gemengde werkgroep (ouders en leerkrachten) om te werken aan pesten. Er werd een schitterend logo ontworpen en enkele acties kregen vorm:
-    laagdrempelige pestmeldpunten
-    pestpreventie door ‘spelletjes uit de oude doos’
-    …
Meer info: Onze oudervereniging kiest kleur tegen pesten

2. (Seksueel) grensoverschrijdend gedrag
Het Vlaams expertisecentrum Sensoa ontwikkelde een methodiek om seksueel gedrag in te schatten en gepast te reageren. Via het vlaggensysteem kan je concrete situaties aan de hand van 6 criteria in 4 categorieën indelen, gaande van oké naar helemaal niet oké. Bij elke categorie hoort een vlag in een bepaalde kleur en je krijgt een gepaste reactie voorgesteld.

3. Gezonde, evenwichtige en duurzame schoolmaaltijden
Partners uit het onderwijs en de voedingsindustrie ondertekenden in april 2019 het Charter voor gezonde, evenwichtige en duurzame schoolmaaltijden. Het Vlaams Instituut Gezond Leven zette de richtlijnen voor gezonde broodjes, warme maaltijden, dranken en tussendoortjes op een rijtje.

Praktijkvoorbeeld - ouders geven advies over de warme schoolmaaltijden
De ouderraad van een basisschool kreeg klachten van ouders over de schoolmaaltijden. Ze brachten dit op de schoolraad en kregen de vraag om mee te zoeken naar een nieuwe cateraar. Een ‘proefteam’ van ouders, leerlingen en leerkrachten ging daarna bij verscheidene cateraars proeven. Met resultaat: de school koos een nieuwe cateraar tot ieders tevredenheid.     
 
4. Verkeersveiligheid
Heel wat ouderwerkingen doen inspanningen om de schoolomgeving verkeersveiliger te maken. Op de VCOV-website vind je hiervan enkele voorbeelden.

Praktijkvoorbeeld – Het grote verkeer(d)spel
De verkeerswerkgroep van een Vlaams-Brabantse ouderraad heeft de verkeerschaos aan de schoolpoort aangepakt, met succes! Ze hebben de kinderen en de ouders gesensibiliseerd en ondernamen stappen naar de gemeente. Ze brachten knelpunten in kaart en deden voorstellen tot verbetering. Als resultaat kwam er een nieuw verkeersveiligheids- en circulatieplan. Tijdens de familiedag werd het nieuwe plan via ‘Het grote verkeer(d)spel’ in de kijker gezet voor alle ouders.

5. Voedselveiligheid en hygiëne
De meeste ouderwerkingen organiseren jaarlijks een eetfestijn, BBQ, ontbijtbuffet, kaas- en wijnavond, … Het is belangrijk dat de ouders hierbij de hygiëne- en voedselnormen in acht nemen.
Op de VCOV-website vind je tips voor een voedselveilig evenement. De website van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen, FAVV informeert je over normen voor voedselveiligheid en hygiëne.

•    Info van Onderwijs Vlaanderen over gezondheid op school
•    Info van Onderwijs Vlaanderen over Welzijn en preventie in het onderwijs
•    Vlaams Instituut Gezond Leven: www.gezondleven.be 
•    Centrum voor leerlingenbegeleiding (CLB) – info voor ouders
•    www.sensoa.be