Het aangaan van samenwerkingsverbanden met andere schoolbesturen en met externe instanties

"Het schoolbestuur (of zijn gemandateerde) legt ieder ontwerp van beslissing voor overleg aan de schoolraad voor als dat betrekking heeft op: het aangaan van samenwerkingsverbanden met andere schoolbesturen en met externe instanties." (Decreet betreffende participatie op school, art. 21)

Er bestaan verschillende samenwerkingsverbanden tussen scholen en schoolbesturen.

1. Scholengemeenschappen
Een scholengemeenschap is een verzameling van verschillende scholen van eenzelfde onderwijsniveau (basis-, secundair- of buitengewoon onderwijs) die vrijwillig samenwerken om voordelen te hebben op vlak van logistiek, personeelsbeleid, infrastructuur, studieaanbod, zorgbeleid, … Het kan gaan om scholen met dezelfde of met verschillende schoolbesturen binnen een of meerdere onderwijsnetten.

2. Bestuurlijke optimalisatie en schaalvergroting
Net zoals in andere sectoren, probeert men in het onderwijs het bestuur van scholen efficiënter en economischer aan te pakken. Dit kan via bestuurlijke optimalisatie en schaalvergroting.

Schoolbesturen werken op bestuurlijk vlak samen rond verschillende domeinen:

• Financieel: de verwerking van de financiële gegevens wordt gedaan door een professionele dienst boekhouding.
• Materieel: scholen kunnen bezuinigen door samen didactische uitrusting, energie, ICT, ... aan te kopen. 
• Personeel: kan in grotere besturen efficiënter ingezet worden of een coördinator zorgbeleid kan ingezet worden voor meerdere scholen.
• Communicatie rond bv. aanmelden en inschrijven, schoolkosten, schoolreglement kan éénvormig gevoerd worden.
• Veiligheid en welzijn op school: door samen te werken kan er bv. een preventieadviseur voor alle scholen aangesteld worden.
• Pedagogisch en didactisch beleid: scholen kunnen hun pedagogisch beleid (beter) op elkaar afstemmen zodat leerlingen naadloos hun leerloopbaan kunnen uitbouwen en kunnen ‘schakelen’ in functie van hun studiekeuze(s).
  

Schaalvergroting is niet hetzelfde als school-vergroting. Geen grotere scholen, maar meer scholen onder één bestuur. Via de bestuurlijke schaalvergroting en optimalisatie wil Katholiek Onderwijs Vlaanderen haar scholen stimuleren om in grotere verbanden samen te werken met respect voor de verscheidenheid en de eigenheid van elke school.

3. Fusies of samenwerkingen tussen scholen in het kader van de modernisering secundair onderwijs
Veel secundaire scholen in Vlaanderen zetten in op vernieuwend en uitdagend onderwijs. Ze doen dit op basis van de nieuwe leerplannen binnen Katholiek Onderwijs Vlaanderen en de gemaakte keuzes in het kader van de modernisering. Sommigen werken samen om hun campussen te hervormen tot domeinscholen of richten samen een brede eerstegraad(school) op.

4. Samenwerkingen tussen scholen in het kader van inclusie
Samenwerkingsverbanden tussen scholen en/of schoolbesturen kunnen ontstaan vanuit de inclusie-gedachte. In Leuven vinden we hier een mooi voorbeeld van terug. Daar heeft de buitengewone basisschool Windekind 2 klassen basisaanbod (BuO) ondergebracht in de basisschool Don Bosco Sint-Lambertus Heverlee. Alle leerlingen delen een gemeenschappelijke speelplaats en nemen af en toe samen deel aan activiteiten.

5. Samenwerkingen tussen scholen in het kader van infrastructuur, vervoer…  
Ook voor het delen van infrastructuur kunnen scholen samenwerken. Denk maar aan een lagere school die gebruik maakt van de sportinfrastructuur van de secundaire school op eenzelfde campus. Of een ASO-school die gebruik mag maken van de technieklokalen of de grootkeuken van een nabij gelegen TSO-school. Ook voor leerlingenvervoer kunnen scholen hun krachten en middelen delen bv. een lagere school die de bus van de naburige school voor buitengewoon onderwijs mag gebruiken bij klasuitstappen.

• Heel wat scholen stellen hun infrastructuur na schooltijd open voor externen zoals sportclubs, muziekacademie, verenigingen, … 
• In het kader van de Brede School-gedachte zijn er samenwerkingen tussen scholen en bv. zorginstellingen: leerlingen van de lagere school brengen maandelijks een bezoekje aan de ouderen uit het rust- en verzorgingstehuis.
• In het secundair onderwijs sluiten veel technische scholen samenwerkingsverbanden af met privébedrijven of openbare partners in het kader van leerlingenstages of leertrajecten. 
• Lagere scholen werken in een lokaal samenwerkingsverband samen met het lokaal bestuur voor de buitenschoolse opvang van leerlingen.
• Ook voor het bouwen van een nieuw schoolgebouw doen schoolbesturen beroep op steun van een (privé) partner. Een voorbeeld daarvan is het project ‘Scholen van Morgen’: een publiek-private samenwerking tussen de Vlaamse Overheid en privépartners uit de bank– en immobiliënsector die samen zorgen voor de bouw, financiering en onderhoud van schoolgebouwen.
• Om te werken aan bv. milieu, duurzaamheid, gezondheid, sport en beweging kunnen scholen samenwerken met vzw’s, ngo’s, gemeentelijke - of provinciale overheden.
• Scholen moesten voor het schooljaar 2023-2024 voor het eerst kiezen bij welk leersteuncentrum ze zouden aansluiten. Het leersteuncentrum ondersteunt de school bij de begeleiding van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften in het gewoon onderwijs. 
  
  

• Het participatiedecreet stelt dat het schoolbestuur overleg moet plegen met de schoolraad over het aangaan van samenwerkingsverbanden met andere schoolbesturen en met externe instanties. Een mogelijke fusie van schoolbesturen en het vormen van nieuwe scholengemeenschappen vallen hier zeker onder. Overleggen is meer dan enkel geïnformeerd worden! 
• De ouderraad brengt op verzoek van de schoolraad advies uit over de onderwerpen waar de schoolraad bevoegd voor is. De ouderraad kan dit advies ook op eigen initiatief uitbrengen. Net zoals de schoolraad, heeft de ouderraad een algemeen informatierecht opdat de bevoegdheden goed uitgeoefend zouden kunnen worden. Bestuurlijke optimalisatie of fusies tussen scholen kunnen tot ongerustheid leiden bij ouders. Hen informeren over en betrekken bij het proces is daarom essentieel. Een open en transparante communicatie zal veel bezorgdheden opvangen.
• Na een fusie (en na het aflopen van het mandaat van de schoolraden) kan het schoolbestuur er voor kiezen om de schoolraden anders te organiseren over de verschillende scholen heen. Een schoolbestuur kan immers één schoolraad oprichten voor verscheidene scholen waarvan de vestigingen gelegen zijn binnen dezelfde gemeente of binnen een straal van 2 kilometer. Het is belangrijk erover te waken dat de ouders in de schoolraad de verschillende scholen vertegenwoordigen. Ook kan een fusie of bestuurlijke optimalisatie gevolgen hebben voor de organisatie van de ouderraad. Goede afspraken en respect voor ieders eigenheid zijn noodzakelijk.
• Schooloverstijgend maar binnen de scholengemeenschappen, pleit de VCOV voor het behoud van het medezeggenschapscollege. Het medezeggenschapscollege kan je zien als een schoolraad op niveau van een scholengroep. Bestuurlijke optimalisering past binnen de overlegbevoegdheden van dit orgaan.
  
  

• Scholengemeenschappen (Onderwijs.vlaanderen.be)
• Samenwerken met externe organisaties: enkele handvatten voor scholen (Vlaamse Onderwijsraad)
• Info VCOV bestuurlijke optimalisering en schaalvergroting
• Bestuurlijke optimalisering en schaalvergroting (Katholiek Onderwijs Vlaanderen)
• Schaalvergroting in het onderwijs: scholen op mensenmaat (Schoolmakers.be)

• Praktijkvoorbeeld Ouders betrekken bij onderwijshervorming in SO (VCOV, oktober 2019)

VCOV, juli 2024